linux bestandsrechten

## 📁 1. Directories aanmaken

### Commando:

bash
mkdir -p /pad/naar/directory


* `-p`: maakt ook bovenliggende directories aan als die nog niet bestaan.

### Voorbeeld:

bash
sudo mkdir -p /data/sales


---

## 👤 2. Eigenaar en groep instellen van directories of bestanden

### Commando:

bash
chown [eigenaar]:[groep] /pad/naar/bestand-of-directory


### Voorbeeld:

bash
sudo chown root:sales /data/sales


> Dit stelt root in als eigenaar en sales als groep.

---

## 🔐 3. Rechten instellen met `chmod`

Bestandsrechten in Linux worden ingesteld via het **`chmod`**-commando. Je kunt rechten op twee manieren instellen:

### 📌 Symbolisch:

bash
chmod u=rwx,g=rx,o=rx /pad


* `u`: user (eigenaar)
* `g`: group
* `o`: others (alle anderen)
* `r`: read
* `w`: write
* `x`: execute

### 📌 Numeriek:

bash
chmod 755 /pad


* 7 = rwx
* 5 = r-x
* 0 = ---
* 770 = alle rechten voor eigenaar en groep, geen rechten voor anderen

### Voorbeelden:

bash
sudo chmod 755 /data            # rwx voor user, rx voor group en others
sudo chmod 770 /data/sales      # rwx voor user en group, niks voor others


---

## ✅ 4. Rechten controleren

### Commando:

bash
ls -ld /pad/naar/directory


Voor bestanden:

bash
ls -l /pad/naar/bestand


Dit toont onder andere:

* `drwxr-xr-x` (type + rechten)
* Eigenaar en groep
* Pad of bestandsnaam

---

## 👥 5. Inloggen als andere gebruiker

### Commando:

bash
su - <gebruikersnaam>


### Voorbeeld:

bash
su - gewoon


> Let op: je moet het wachtwoord van die gebruiker invoeren.

---

## 📄 6. Bestanden aanmaken als andere gebruiker

### Bestanden maken met tekst (bijv. in /data/sales):

bash
nano /data/sales/klantgegevens.txt


Of:

bash
echo "Voorbeeldtekst" > /data/sales/klantgegevens.txt


---

## 🔍 7. Bestandsinhoud bekijken

### Commando’s:

* `cat bestand` — toont de inhoud
* `nano bestand` — opent in teksteditor

### Voorbeeld:

bash
cat /data/sales/klantgegevens.txt


---

## 📁 8. Setgid instellen op directory (zodat bestanden de groep erven)

### Commando:

bash
chmod g+s /pad/naar/directory


### Voorbeeld:

bash
sudo chmod g+s /gegevens/to1


> Hierdoor krijgen nieuwe bestanden de **groepsrechten van de directory**, niet van de gebruiker.

Je herkent deze instelling in `ls -l` aan een **s** i.p.v. **x** in de groepspermissies: `drwxrws---`

---

## 🧷 9. Sticky bit instellen (alleen eigenaar mag verwijderen)

Voor `/gegevens/tmp`, waar iedereen mag lezen/schrijven, maar alleen **de eigenaar** van een bestand het mag verwijderen.

### Commando:

bash
chmod +t /pad/naar/directory


### Voorbeeld:

bash
sudo chmod 1777 /gegevens/tmp


> `1` betekent sticky bit, `777` staat voor volledige rechten voor iedereen.

Sticky bit herken je aan een `t`: `drwxrwxrwt`

---

## ⚠️ 10. SUID-bit instellen

Maakt dat een bestand wordt uitgevoerd met rechten van **de eigenaar**, meestal `root`.

### Commando’s:

* Kopiëren van programma:

bash
sudo cp /usr/bin/tail /tmp/


* Eigenaar wijzigen:

bash
sudo chown root:root /tmp/tail


* SUID-bit zetten:

bash
sudo chmod u+s /tmp/tail


SUID zie je als een **s** in het uitvoerbit van de eigenaar: `-rwsr-xr-x`

---

## 🔍 11. Rechten van `/etc/shadow` bekijken

### Commando:

bash
ls -l /etc/shadow


> Normaal gezien: `-rw-r----- 1 root shadow`

Alleen root mag lezen!

---

## 🔐 12. SUID-test: /usr/bin/tail vs. /tmp/tail

Als je `/tmp/tail` als gewone gebruiker uitvoert en je ziet wél `/etc/shadow`, komt dat doordat het SUID-bit is gezet. Dit is een beveiligingsrisico!

Na de test:

### Verwijderen:

bash
sudo rm /tmp/tail


---

## 🔍 13. SUID-bestanden in het hele systeem zoeken

### Commando:

bash
find / -type f -user root -perm -4000 2>/dev/null


* `-type f`: alleen bestanden
* `-user root`: eigenaar root
* `-perm -4000`: SUID-bit is gezet
* `2>/dev/null`: verberg foutmeldingen (bijv. bij "Permission denied")

---

## 📚 Samenvatting veelgebruikte commando’s

| Doel                             | Commando                                             |
| -------------------------------- | ---------------------------------------------------- |
| Directory aanmaken               | `mkdir -p /pad`                                      |
| Eigenaar/groep instellen         | `chown gebruiker:groep /pad`                         |
| Rechten instellen (symbolisch)   | `chmod u=rwx,g=rx,o=rx /pad`                         |
| Rechten instellen (numeriek)     | `chmod 755 /pad`                                     |
| Rechten bekijken                 | `ls -l /pad`                                         |
| Inloggen als andere user         | `su - username`                                      |
| Bestand aanmaken                 | `nano bestandsnaam` of `echo "tekst" > bestandsnaam` |
| Groepsrechten afdwingen (setgid) | `chmod g+s /pad`                                     |
| Sticky bit instellen             | `chmod +t /pad` of `chmod 1777 /pad`                 |
| SUID-bit zetten                  | `chmod u+s bestand`                                  |
| Zoeken naar SUID-bestanden       | `find / -type f -user root -perm -4000 2>/dev/null`  |

---